Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest jedną z najczęstszych chorób skóry o podłożu alergicznym. Częstość występowania AZS wzrosła w ostatnich latach, obecnie choroba ta dotyczy 10 – 12% populacji.
Spis treści:
- Atopowe zapalenie skóry - czym jest?
- Zasady pielęgnacji w atopowym zapaleniu skóry
- Czynniki zaostrzające
Zmiany skórne najczęściej pojawiają się w 1 roku życia i u połowy pacjentów ustępują w ciągu drugiego roku życia. U ok. 40% chorych na AZS dochodzi w późniejszym wieku do rozwoju innych chorób atopowych, do których zaliczamy astmę oskrzelową, pokrzywkę atopową, zapalenie spojówek i katar alergiczny. Również u większości pacjentów z AZS (60-70%) stwierdza się rodzinne występowanie chorób atopowych.
Atopowe zapalenie skóry - czym jest?
Atopowe zapalenie skóry jest chorobą alergiczną, w której dochodzi do nadmiernej produkcji przeciwciał IgE. Przeciwciała te są skierowane głównie przeciwko alergenom pokarmowym i powietrznopochodnym. AZS jest również poważnym problemem dermatologicznym ze względu na niesprawną barierę naskórkową. Zaburzenia w składzie naskórkowych lipidów powodują zwiększoną przeznaskórkową utratę wody (TEWL). Skóra ma mniejszą zawartość ceramików, co jest przyczyną jej suchości i podatności na działanie zynników drażniących. W proces chorobowy jest także zaangażowany układ neurohormonalny. Pod wpływem takich czynników jak stres, czy spocenie, wydzielane są różne neuropeptydy, które mogą zwiększać wrażliwość na histaminę.
W przebiegu AZS można wyróżnić 3 fazy:
- Wyprysk atopowy wczesnego dzieciństwa (do 2 roku życia)
Zmiany skórne pojawiają się zwykle w pierwszych miesiącach życia, głównie na policzkach i owłosionej skórze głowy, ale mogą występować również w innych okolicach ciała. Są to zmiany rumieniowe, często z pęcherzykami i sączeniem, obecne są liczne nadżerki i strupy. Towarzyszy im silny świąd. Często dochodzi do wtórnego zakażenia zmian.
- Wyprysk atopowy późnego dzieciństwa (do 12 roku życia)
W tym okresie rzadziej występują zmiany sączące, dominuje suchość skóry i zmiany rumieniowo-grudkowe, a także pogrubienie i pobruzdowanie naskórka z towarzyszącym złuszczaniem. Zmiany lokalizują się przede wszystkim w dołach kolanowych i łokciowych oraz na grzbietach rąk i stóp.
- Wyprysk atopowy okresu młodzieńczego i osób dorosłych
W tym okresie zmiany skórne często zajmują skórę powiek, czoła, okolicy okołoustnej, karku, szyi, górnej części klatki piersiowej, obręczy barkowej, zgięcia. Skóra jest bardzo sucha. Dochodzi do powstania nacieków zapalnych ze znacznym pogrubieniem i złuszczaniem. Skóra przybiera starczy wygląd. Zmianom skórnym towarzyszy silny świąd.
Zasady pielęgnacji w atopowym zapaleniu skóry
Najważniejsza w leczeniu AZS jest profilaktyka i odpowiednia pielęgnacja skóry. Często wyraźną poprawę obserwujemy w momencie ograniczenia kontaktu z czynnikami uczulającymi lub drażniącymi. Istotne jest unikanie przebywania w zanieczyszczonych i zadymionych pomieszczeniach, zapobieganie przeziębieniom, stresom. Należy wyeliminować kontakt z detergentami, substancjami toksycznymi (farby, lakiery itp.), dzieci nie powinny spożywać uczulających pokarmów. Ważne jest karmienie piersią w okresie niemowlęcym, zwłaszcza w przypadku rodzinnego występowania chorób atopowych. Kobiety w ciąży i w okresie karmienia również powinny unikać pokarmów uczulających.
Czynniki zaostrzające:
Alergeny kontaktowe | Drażniące działanie wełny, rozpuszczalników, detergentów, środków dezynfekujących wzmaga uszkodzenie bariery skórnej |
Alergeny wziewne (roztocza kurzu domowego, pyłki kwiatowe, pleśnie) | Ustępowanie AZS w pomieszczeniach pozbawionych kurzu oraz pod wpływem immunoterapii |
Pokarmy | Nadwrażliwość na pokarmy i pokrzywka kontaktowa mogą prowokować objawy AZS, głównie u dzieci Częsta poprawa w czasie stosowania diety eliminacyjnej |
Infekcje (gronkowce, drożdżaki) | Gronkowiec złocisty jest głównym drobnoustrojem stwierdzanym w zmianach w AZS, stwierdzono występowanie przeciwciał przeciwko niemu i ustępowanie zmian skórnych pod wpływem antybiotyków. |
Hormony | W okresie ciąży i, menopauzy obserwowano zarówno zaostrzenie zmian skórnych w AZS, jak i ustępowanie |
Stresy | Stwierdzono wyraźne nasilenie zmian pod wpływem stresu |
Pory roku | Zaostrzanie zmian skórnych wczesną wiosną i jesienią, a poprawa w miesiącach letnich |
Autor/autorzy opracowania:
- dr n.med. Anna Pura-Rynasiewicz