Dyskryminacja kobiet w miejscu pracy – mit czy rzeczywistość?

Spis treści:

1. Negatywne stereotypy dotyczące pracy zawodowej kobiet
2. Bariery w pracy zawodowej kobiet

Negatywne stereotypy dotyczące pracy zawodowej kobiet 

Percepcja świata społecznego oparta jest o liczne stereotypy, które upraszczają oraz porządkują odbierany obraz. Negatywną konsekwencją stosowania tego typu uproszczeń jest ryzyko błędów popełnianych w ocenie poszczególnych osób lub grup społecznych. Stereotypy ról zawodowych, pełnionych przez kobiety oraz mężczyzn, mogą utrudniać bądź uniemożliwiać realizację celów zawodowych poszczególnych jednostek. Z aktualnych danych dotyczących rynku pracy wynika, iż większość stereotypów zawodowych jest niekorzystna dla kobiet.

Jedna z niekorzystnych dla kobiet opinii dotyczy genezy osiąganych sukcesów. W świadomości społecznej dominuje przekonanie, iż sukces kobieta zawdzięcza zwykle: swej atrakcyjności fizycznej, szczęśliwemu zbiegowi okoliczności bądź bliskiej relacji z szefem. Osiągnięcia mężczyzn są natomiast wyjaśniane zwykle ich zdolnościami lub ciężką pracą. W naszym kraju panuje także przekonanie, iż nie istnieje potrzeba, aby kobiety pracowały, gdyż posiadają źródło utrzymania w postaci dochodów mężów. Jeśli natomiast podejmują pracę zawodową, mogą otrzymywać niskie pensje. Z danych Banku Światowego wynika natomiast, iż wiele kobiet jest jedynymi, bądź głównymi żywicielkami swych rodzin.

Często uważa się również, iż w gruncie rzeczy kobiety nie chcą pracować, a kariera zawodowa nie jest dla nich ważna. Wyniki badań świadczą o wielowymiarowym znaczeniu pracy zawodowej. Oprócz aspektu materialnego, ważną rolę odgrywają również czynniki związane z funkcjonowaniem społecznym oraz własnym rozwojem.

Można zetknąć się także z przekonaniem, że kobiety nie potrafią pełnić funkcji zwierzchnika, a mężczyźni nie chcą pracować pod ich kierownictwem. Polskie badania pokazują natomiast, iż na kierowniczych stanowiskach kobiety radzą sobie równie dobrze jak mężczyźni, a w pewnych sytuacjach ich strategie postępowania są bardziej konstruktywne z perspektywy interesów zespołu pracowniczego. Kobiety częściej wybierają bowiem strategie kompromisu i współpracy, mężczyźni natomiast strategię rywalizacji.

Kolejna błędna opinia wiąże się z przekonaniem, iż współcześnie nie ma już dyskryminacji zawodowej kobiet. Faktem jest, iż sytuacja zawodowa kobiet uległa w Polsce poprawie w ostatnich dziesięcioleciach, nadal jednak występują różnice w zarobkach na niekorzyść kobiet. Stosunkowo mało kobiet zajmuje kierownicze stanowiska, nawet w zawodach sfeminizowanych.

Bariery w pracy zawodowej kobiet 

W oparciu o analizę sytuacji zawodowej kobiet, opisano liczne bariery utrudniające przebieg kariery zawodowej.

Poniżej prezentowane są najważniejsze z nich:

• Konflikt praca rodzina. Jest on związany z koniecznością łączenia obowiązków domowych, których tradycyjnie więcej przypisuje się kobietom niż mężczyznom, z obowiązkami zawodowymi. Częstokroć pojawia się poczucie frustracji związane z przeświadczeniem, iż żadnej z tych ról nie poświęca się wystarczająco dużo czasu i zaangażowania.
• Odmienne oczekiwania społeczne. W naszym kraju kobiety i mężczyźni nadal przygotowywani są w procesie socjalizacji do pełnienia głównie tradycyjnych ról. Od kobiet oczekuje się przede wszystkim podejmowania ról rodzinnych, niejednokrotnie rezygnacji z własnych aspiracji na rzecz pomocy małżonkowi w jego karierze zawodowej. Od mężczyzn oczekuje się natomiast osiągania sukcesów zawodowych.
• Szklany sufit. Zjawisko to polega na istnieniu barier związanych z awansem i zajmowaniem kierowniczych stanowisk. W Polsce pośród menadżerów najwyższego szczebla oraz polityków kobiety znajdują się w wyraźnej mniejszości.
• Szklane ruchome schody. Pojęcie to opisuje bariery w osiąganiu awansu przez kobiety nawet w branżach sfeminizowanych. Istnieje przekonanie, iż mężczyźni nie powinni pracować w zawodach kobiecych, a praca taka znajduje swoje uzasadnienie, jedynie gdy zajmują oni kierownicze stanowiska. Dlatego właśnie nawet w zawodach, w których większość stanowią kobiety, kierownicze stanowiska zajmują bardzo często mężczyźni.
• Wykluczanie z sieci kontaktów nieformalnych. Zarówno w polityce, jak i wśród przedstawicieli różnych profesji istnieją nieformalne grupy, układy. Często zdarza się, iż w spotkaniach nieformalnych nie uczestniczą kobiety m.in. z powodu obciążenia obowiązkami domowymi. Możliwość uzyskania awansu natomiast wiąże się nie tylko z merytoryczną poprawnością ale również z relacjami pozaformalnymi.
• Bariery wewnętrzne. Są one związane z samooceną, która stanowi zbiór informacji, jakie jednostka posiada w odniesieniu do własnej osoby. Informacje dotyczące samego siebie zajmują szczególne miejsce w całym systemie poznawczym podmiotu. Ludzie posiadają rozległą wiedzę na temat samych siebie, własnych zdolności, aspiracji, inteligencji czy wyglądu. Ważna rola przypada pozytywnym obrazom naszego Ja, ułatwiają one bowiem mobilizację zasobów w sytuacji zmagania się z napotkanymi trudnościami. Badacze są na ogół zgodni co do faktu, iż poczucie własnej wartości jest istotne w kontekście ogólnego funkcjonowania jednostki. Wysoka samoocena generuje pozytywne emocje, pozwala czuć się wartościowym członkiem społeczeństwa, sprzyja podejmowaniu wyzwań. Osoby, które cechuje niskie poczucie własnej wartości zwykle nie wykorzystują szans na osiągnięcie sukcesu, mimo posiadania odpowiednich ku temu predyspozycji. Badania wskazują natomiast, iż brak wiary w siebie, w swoje umiejętności i możliwości częściej cechuje kobiety niż mężczyzn.

Widzimy zatem, iż funkcjonowanie kobiet na rynku pracy związane jest oddziaływaniem wielu różnorodnych czynników. Świadomość społeczna istnienia barier oraz ograniczeń w sferze zawodowej może ułatwiać ich dostrzeganie oraz motywować do ich niwelowania.