Nadmierna potliwość (hyperhidrosis) jest poważnym problemem estetycznym i psychospołecznym, dotyczy około 0,5% dorosłej populacji. Nadmierne pocenie fizjologiczne obejmuje wzmożoną produkcję potu występującą w czasie aklimatyzacji w klimacie tropikalnym, w momencie spożywania niektórych przypraw i pokarmów, a także pocenie się spowodowane wysiłkiem fizycznym czy otyłością.
Spis treści:
Przyczyny nadpotliwości
Poza przypadkami wtórnej, patologicznej potliwości obserwowanej w przebiegu takich chorób, jak nadczynność tarczycy, cukrzyca, neurologiczne zaburzenia czynnościowe, nie określono bezpośredniej przyczyny nadmiernej aktywności gruczołów potowych. Nie wykryto żadnych zmian morfologicznych w obrębie gruczołów potowych.
Przypuszcza się, że przyczyną mogą być zaburzenia funkcji układu współczulnego. Niewątpliwą rolę w patogenezie tego schorzenia odgrywa czynnik genetyczny: u około 30 – 50% pacjentów stwierdza się występowanie nadmiernej potliwości u członków rodziny.
Czynnikiem wywołującym proces pocenia jest wzrost temperatury ciała oraz bodźce emocjonalne. Najczęściej dotknięte hiperhydrozą są powierzchnie dłoniowe rąk i podeszwy stóp (ok. 60% pacjentów) i doły pachowe (ok. 40%), ale obserwuje się również nadpotliwość uogólnioną. Wzmożona potliwość może też występować w takich okolicach, jak czoło, górna warga, pośladki lub pachwiny. Wśród metod terapeutycznych stosowanych w leczeniu nadmiernego pocenia znajdują się antyperspiranty, leki farmakologiczne, jonoforeza, zabiegi chirurgiczne, a także toksyna botulinowa.
Leczenie nadpotliwości
Działanie antyperspirantów polega na czopowaniu ujść gruczołów potowych. Wśród substancji hamujących pocenie największą skuteczność i jednocześnie małe działanie drażniące posiada chlorek glinu. Zadowalające wyniki osiąga się jednak dopiero po dłuższym stosowaniu. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele preparatów, część z nich można stosować na dłonie i stopy, a niektóre również na skórę twarzy. W obrębie dłoni i stóp wykazują one jednak mniejszą skuteczność.
Stosowanie leków cholinolitycznych jest mało skuteczne, poza tym obarczone jest występowaniem działań niepożądanych takich, jak suchość w jamie ustnej i nieostrość widzenia. Leki uspokajające mogą znaleźć zastosowanie jedynie w przypadkach nadmiernej potliwości związanej z pobudzeniem emocjonalnym czy chorobami neurologicznymi. Jonoforeza jest zabiegiem wykorzystywanym w fizykoterapii, opierającym się na złożonym procesie transportu jonów przez skórę pod wpływem prądu galwanicznego. Dodanie do wody substancji cholinolitycznych zwiększa skuteczność zabiegu.
Metody chirurgiczne polegają na usunięciu tkanki wraz ze znajdującymi się w niej gruczołami potowymi lub na odnerwieniu dotkniętej nadmiernym poceniem okolicy. Są to jednak zabiegi inwazyjne mogące powodować szereg powikłań i powinny być one rozważane jedynie w skrajnych przypadkach.
Istotnym przełom okazało się wprowadzenie do leczenia nadmiernej potliwości toksyny botulinowej. Metodą tą możemy leczyć nadmierną potliwość zarówno w przypadkach dotyczących dłoni i stóp, jak i okolic pachowych. Toksyna botulinowa blokuje uwalnianie acetylocholiny w obrębie połączeń nerwowo – mięśniowych i ekrynowych gruczołów potowych. Podaje się ją śródskórnie w obrębie całej powierzchni dotkniętej nadmiernym poceniem, co ok. 1 cm. Zniesienie nadmiernej potliwości utrzymuje się od 5 do 9 miesięcy po zabiegu.
Zabiegi powtarza się ok. 2 razy w roku. Możliwe jest wytworzenie oporności na toksynę przy częstych wstrzyknięciach. Oporność może również być zależna od innych, nieznanych czynników. Metoda ta charakteryzuje się minimalnymi działaniami niepożądanymi (możliwe przejściowe zniesienie czucia powierzchownego i zaburzenia wykonywania precyzyjnych ruchów w przypadku leczenia nadpotliwości dłoni). Zdecydowaną wadą jest koszt zabiegu zależny od zużycia preparatu.
Oddzielne zagadnienie stanowi psychoterapia. Polecana jest we wszystkich przypadkach nadpotliwości występującej jako skutek pobudzenia emocjonalnego.
Autor/autorzy opracowania:
- dr n. med. Anna Pura-Rynasiewicz