Już od momentu wynalezienia penicyliny w połowie XX wieku wiele mówi się o szkodliwym wpływie antybiotyków na organizm. Wskazania do stosowania antybiotyków są zmienne i zależą od miejsca zakażenia, patogenu chorobotwórczego jak i ogólnej kondycji, oraz stanu klinicznego pacjenta. Niestety, antybiotyki działają nie tylko na bakterie chorobotwórcze, ale również i na bakterie należące do naturalnej flory fizjologicznej, prowadząc do ich eliminacji, a często całkowitego wyjałowienia miejsc, w których fizjologicznie powinny być obecne.
Rola bakterii saprofitycznych (korzystnych) w organizmie jest nieoceniona: biorą udział w regulacji procesów trawiennych, wchłanianiu elektrolitów, utrzymują odpowiednie pH w pochwie i w jelicie, są koniecznym elementem bariery ochronnej systemu odpornościowego.
Pod wpływem antybiotykoterapii stan tej dynamicznej równowagi „mikrobiologicznej” zostaje jednak bardzo często zachwiany. Miejsce korzystnych szczepów bakteryjnych jak Laktobacillus i Bifidobacterium zajmują bakterie patogenne o działaniu niekorzystnym dla zdrowia jak na przykład Clostridium difficile wytwarzająca toksyny A i B – będąca główną przyczyną uporczywych biegunek po-antybiotykowych.
Sporadycznie są to inne szczepy: z rodzaju Enterococcus, Clostridium perfringens typ A, Klebsiella oxytoca i inne, jak również grzyby - głównie z rodziny Candida. Zachwianie równowagi mikroflory jelitowej sprawia, iż organizm staje się bardziej podatny na infekcje pokarmowe, powodowane przez bakterie z grupy Salmonella, E.coli czy Listeria. Długo trwające zaburzenia równowagi flory bakteryjnej w jelitach przyczyniają się do wzrostu ryzyka powstania raka jelita grubego i chorób z grupy nieswoistych zapaleń jelit, jak wrzodziejące zapalenie jelit.
Najczęstszym jednak objawem zaburzenia mikroflory jelitowej jest biegunka. Szacuje się, iż częstość występowania biegunki związanej z antybiotykoterapią u osób dorosłych wynosi od 5 do 30%, w tym u chorych leczonych w szpitalu – ok. 20%. U dzieci natomiast od 11 nawet do 40%, z przewagą poniżej 2 roku życia.
fot. ojoimages
Poza młodym wiekiem, czynnikiem sprzyjającym występowaniu biegunki po-antybiotykowej jest rodzaj stosowanego antybiotyku. Co prawda każdy antybiotyk może spowodować wystąpienie biegunki, ale największe ryzyko stwarzają preparaty o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego, aktywne wobec bakterii beztlenowych – aminopenicyliny, aminopenicylina z kwasem klawulanowym, niektóre cefalosporyny i klindamycyna.
Autor/autorzy opracowania:
- Lek. med. Izabela Bachniak, informacja prasowa
Źródło tekstu:
- Piśmiennictwo:
1. Bourlioux P., Pochart P., Nutritiona and health properties of yogurt. World Rev. Nutr. Diet., 1988.
2. Czerwionka-Szaflarska M., Adamska I., Ostra biegunka u dzieci — najnowsze wytyczne [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3.
3. Czerwionka-Szaflarska M., Romańczuk B., tom 4 Probiotyki w profilaktyce i leczeniu wybranych schorzeń przewodu pokarmowego u dzieci [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2010.
4. Górska S., Jarząb A., Gamian-Postepy A., Probiotic bacteria in the human gastrointestinal tract as a factor stimulating the immune system.
5. Kotowska M., Albrecht P., Szajewska H., Saccharomyces boulardii in the prevention of antibioticassociated diarrhoea in children: a randomized double-blind placebo-controlled trial. Aliment. Pharmacol. Ther. 2005.
6. McFarland L.V., Meta-analysis of probiotics for the prevention of antibiotic associated diarrhoea and the treatment of Clostridium difficile disease.
7. Mrozowski T., Farmakoterapia: Probiotyki – panaceum na różne choroby.
8. Sazawal S. Hiremath G., Dhingra U., Efficacy of probiotics in prevention of acute diarrhoea: a meta-analysis of masked, randomized, placebo-controlled trials. 9. Szajewska H., Probiotyki w Polsce, kiedy, jakie i dlaczego [w:] Gastroenterologia Kliniczna 2010, tom 2.
10. Ruszczyński M., Szajewska H., Probiotyki w zapobieganiu biegunce związanej ze stosowaniem antybiotyków – aktualizacja metaanalizy badań z randomizacją [w:] Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 2008.
Pozostałe:
1. Postępowanie w ostrej biegunce u dzieci w Europie. Aktualne wytyczne European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition oraz European Society for Paedriatic Infectous Disease.